41–BOB
Yusuf firʼavnning tushini taʼbir qiladi
1 Oradan ikki yil oʻtdi. Bir kuni Misr firʼavni tush koʻrdi. Tushida u Nil daryosi boʻyida turgan emish. 2 Bir payt daryodan yettita boqilgan, semiz sigir chiqib, qirgʻoqdagi oʻtlarni yeya boshlabdi. 3 Soʻngra daryodan yana yettita sigir chiqibdi. Bu sigirlar juda ham xunuk, oriq ekan. Bular semiz sigirlarning yoniga kelib turibdi. 4 Bir vaqt oriq sigirlar semiz sigirlarni yeb qoʻyibdi! Shundan keyin firʼavn uygʻonib ketdi. 5 Soʻngra u yana uxlab qoldi va boshqa tush koʻrdi. Tushida bitta bugʻdoy poyasida yettita toʻliq, pishgan boshoq oʻsgan emish. 6 Keyin oʻsha poyada yana yettita boshoq oʻsib chiqibdi. Bu boshoqlar sahro shamolida qovjirab, puchayib ketgan ekan. 7 Birdan puchaygan boshoqlar yettita pishgan, toʻliq boshoqni yutib yuboribdi!
Firʼavn yana uygʻonib ketdi. Bu tushi ekan.
8 Firʼavn saharda koʻrgan tushini oʻylab, koʻngli juda gʻash boʻldi. “Tushim nimadan darak berar ekan”, deb juda xavotirlandi. Shu boisdan Misrdagi jamiki sehrgarlarni va donishmandlarni chaqirtirdi. Firʼavn ularga koʻrgan tushini aytib berdi. Lekin ularning birontasi firʼavnning tushini taʼbir qilib bera olmadi.
9 Shu orada firʼavnning soqiysi soʻz oldi:
— Bugun ayblarimni eʼtirof etishimga toʻgʻri keladi. 10 Janobi oliylari! Siz birmuncha vaqt oldin novvoy bilan mendan gʻazablanib, bizni qoʻriqchilar boshligʻining uyidagi zindonga tashlagan edingiz. 11 Novvoy bilan men bir kuni kechasi tush koʻribmiz. Tushlarimizning oʻziga xos maʼnosi bor edi. 12 Biz bilan zindonda bir ibroniy yigit ham yotgan edi. U qoʻriqchilar boshligʻining xizmatkori edi. Biz oʻsha ibroniy yigitga tushimizni aytganimizda, har birimizning tushimizni taʼbir qilib berdi. 13 Hammasi oʻsha ibroniy yigit aytganday boʻldi. Men oldingi mansabimga qaytdim, novvoyni esa tik oʻrnatilgan xodaga qoqishdi.
14 Firʼavn Yusufga odam yubordi. Yusuf zudlik bilan zindondan chiqarildi. U soqolini olib, kiyimlarini oʻzgartirdi–da, firʼavnning huzuriga keldi.
15 — Oʻtgan kechasi men tush koʻrdim, — deb gap boshladi firʼavn Yusufga. — Lekin hech kim tushimni taʼbir qilib bera olmadi. Eshitishimcha, sen tushlarni taʼbirlay olar ekansan. Shu sababdan seni chaqirtirgan edim.
16 — Janobi oliylari, men oʻzim tushingizni taʼbirlay olmayman, — deb javob berdi Yusuf. — Toʻgʻri javobni sizga Xudo beradi.
17 Shundan keyin firʼavn Yusufga tushini aytdi:
— Tushimda Nil daryosi boʻyida turgan emishman. 18 Bir payt daryodan yettita boqilgan, semiz sigir chiqib, qirgʻoqdagi oʻtlarni yeya boshlabdi. 19 Soʻngra daryodan yana yettita sigir chiqibdi. Bu sigirlar juda ham xunuk, oriq ekan. Bunaqangi xunuk sigirni butun Misr yurtida koʻrmagan edim. 20 Bir vaqt oriq, xunuk sigirlar daryodan oldin chiqqan semiz sigirlarni yeb qoʻyibdi. 21 Xunuk sigirlar semiz sigirlarni yegandan keyin ham, ular hech narsa yemaganday xunukligicha qolaverdilar. Shundan keyin uygʻonib ketibman. 22 Soʻngra yana uxlab qolib, boshqa tush koʻribman. Tushimda bitta bugʻdoy poyasida yettita toʻliq, pishgan boshoq oʻsgan emish. 23 Keyin oʻsha poyada yana yettita boshoq oʻsib chiqibdi. Bu boshoqlar sahro shamolida soʻlib, qovjirab, puchayib ketgan ekan. 24 Birdan puchaygan boshoqlar yettita pishgan, toʻliq boshoqni yutib yuboribdi! Men tushimni sehrgarlarimga aytgan edim, lekin birontasi ham maʼnosini aytib bera olmadi.
25 — Firʼavn janobi oliylarining ikkala tushining maʼnosi ham birdir, — dedi Yusuf firʼavnga. — Xudo nima qilmoqchi ekanini firʼavnimizga ayon etibdi. 26 Yettita semiz sigir va yettita toʻliq boshoq yetti yil deganidir, bularning maʼnosi birdir. Shu yillari farovonlik boʻladi. 27 Yettita ozgʻin, xunuk sigir bilan yettita puchaygan boshoq ham yetti yil deganidir. Shu yillari qahatchilik boʻladi. 28 Firʼavn janoblari! Aytganimday, Xudo nima qilmoqchi ekanini sizga koʻrsatibdi. 29 Butun Misr yurtida yetti yil davomida hosil nihoyatda moʻl boʻladi. 30 Lekin shundan keyin yetti yil davomida shunday dahshatli qahatchilik boʻladiki, Misrda oldingi farovonlik yillari unutilib ketadi. Qahatchilik yurtni xarob qiladi. 31 Qahatchilik nihoyatda ogʻir boʻlganidan, odamlar xotirasidan farovonlik davri tamomila oʻchib ketadi. 32 Firʼavn janoblari ikki marta tush koʻrganlarining maʼnosi shuki, bu ish muqarrar yuz berishini Xudo taʼkidlayapti, Xudo buni yaqin orada amalga oshiradi. 33 Shuning uchun, firʼavn janoblari, siz aql–idrokli, dono bir odamni tanlab olib, Misr yurti ustidan tayinlang. 34 Yana yurt ustidan nazoratchilar tayin qiling. Oʻsha nazoratchilar hosildor yetti yil davomida Misr yurtidagi butun hosilning beshdan bir qismini olsinlar. 35 Ularga farmon bering: farovonlik yillari davomida ular don gʻamlashsin, sizning nazoratingiz ostida shaharlarda don yigʻib, qoʻriqlashsin. 36 Shu yoʻl bilan yetti yil qahatchilik davrida oziq–ovqat boʻlishi uchun don gʻamlanib turadi. Aks holda, qahatchilik, shubhasiz, yurtni xarob qiladi, butun xalq halok boʻladi.
Yusuf Misr hokimi boʻladi
37 Yusufning maslahati firʼavnga ham, uning barcha aʼyonlariga ham juda maʼqul keldi. 38 Firʼavn aʼyonlariga: “Biz Yusufdan boshqa Xudoning Ruhi boshqaradigan birorta odamni topa olarmidik”, deb aytdi. 39 Shu boisdan Yusufga:
— Xudo bularning hammasini senga ayon qilgan ekan, bu yurtda eng aql–idrokli, dono odam sensan, — dedi. 40 — Men seni oʻzimga vazir qilib tayinlayman, butun xalqim sening buyrugʻingga itoat etadi. Men sendan faqat taxtim bilan ustunman, xolos.
41 Firʼavn yana Yusufga:
— Mana, seni butun Misr yurti ustidan hokim qilib tayinladim, — dedi. 42 Soʻng firʼavn oʻzining muhr uzugini barmogʻidan chiqarib, Yusufning barmogʻiga taqib qoʻydi. U Yusufga shohona liboslar kiydirib, boʻyniga oltin zanjir taqib qoʻydi. 43 Firʼavn Yusufga oʻng qoʻl vazir sifatida izvoshini ham taqdim qildi. Yusuf qayerga bormasin, odamlarga: “Tiz choʻkinglar!” degan buyruq berilardi. Shunday qilib, firʼavn Yusufni butun Misr yurti ustidan hokim qildi. 44 Firʼavn Yusufga yana shunday dedi:
— Firʼavn men boʻlsam ham, butun Misr yurtida biron kimsa sening ijozatingsiz hatto miq etolmaydi.
45 Firʼavn Yusufga Zofnat–Paniyox deb ism qoʻydi va On shahri ruhoniysi Poʻtiferoning qizi Osanatni olib berdi. Shunday qilib, Yusuf butun Misr yurtida hokim boʻlib qoldi.
46 Yusuf Misr firʼavni xizmatiga kirgan paytda, oʻttiz yoshda edi. Yusuf firʼavn saroyidan chiqib, butun Misr yurtini kezib chiqardi. 47 Yetti yil farovonlik davrida yer moʻl–koʻl hosil berdi. 48 Shu yillar davomida Yusuf Misrda yetishtirilgan hosildan bir qismini olib, shaharlarda don gʻamladi. Xususan, har bir shahar atrofidagi dalalardan oʻsha shaharga don yigʻilardi. 49 Yusuf shunchalik koʻp don gʻamladiki, dengizdagi qumdek koʻp edi. Shuning uchun donni oʻlchamay qoʻydi. Don behisob darajada koʻp edi.
50 Qahatchilik yillari boshlanishidan oldin, Yusufga xotini Osanat ikki oʻgʻil tugʻib berdi. 51 Yusuf: “Qaygʻularimni va otam xonadonini Xudo esimdan chiqardi”, deb toʻngʻich oʻgʻlining ismini Manashe qoʻydi. 52 Ikkinchi oʻgʻlining ismini Efrayim qoʻydi. “Chunki, — dedi Yusuf, — men azob–uqubat tortgan yurtda Xudo meni barakali qildi.”
53 Nihoyat, hosildor yetti yil ham tugadi. 54 Yusuf taʼbir qilganday, yetti yillik qahatchilik boshlandi. Atrofdagi hamma yurtlarda don tanqis boʻlib, Misr yurtidagina non bor edi. 55 Oxiri, Misr yurtida ham ocharchilik boshlandi. Misr xalqi non soʻrab firʼavnga yolvordi. Firʼavn esa xalqqa: “Yusufga boringlar, u nima desa, shuni qilinglar”, dedi. 56 Qahatchilik kuchayib, butun yurtga yoyilgach, Yusuf hamma omborxonalarning eshiklarini ochib, Misrliklarga don sota boshladi. 57 Butun dunyo boʻylab qahatchilik kuchayib borar, shuning uchun atrofdagi yurtlarning xalqlari Yusufdan don sotib olgani Misrga kelishardi.
41–БОБ
Юсуф фиръавннинг тушини таъбир қилади
1 Орадан икки йил ўтди. Бир куни Миср фиръавни туш кўрди. Тушида у Нил дарёси бўйида турган эмиш. 2 Бир пайт дарёдан еттита боқилган, семиз сигир чиқиб, қирғоқдаги ўтларни ея бошлабди. 3 Сўнгра дарёдан яна еттита сигир чиқибди. Бу сигирлар жуда ҳам хунук, ориқ экан. Булар семиз сигирларнинг ёнига келиб турибди. 4 Бир вақт ориқ сигирлар семиз сигирларни еб қўйибди! Шундан кейин фиръавн уйғониб кетди. 5 Сўнгра у яна ухлаб қолди ва бошқа туш кўрди. Тушида битта буғдой поясида еттита тўлиқ, пишган бошоқ ўсган эмиш. 6 Кейин ўша пояда яна еттита бошоқ ўсиб чиқибди. Бу бошоқлар саҳро шамолида қовжираб, пучайиб кетган экан. 7 Бирдан пучайган бошоқлар еттита пишган, тўлиқ бошоқни ютиб юборибди!
Фиръавн яна уйғониб кетди. Бу туши экан.
8 Фиръавн саҳарда кўрган тушини ўйлаб, кўнгли жуда ғаш бўлди. “Тушим нимадан дарак берар экан”, деб жуда хавотирланди. Шу боисдан Мисрдаги жамики сеҳргарларни ва донишмандларни чақиртирди. Фиръавн уларга кўрган тушини айтиб берди. Лекин уларнинг биронтаси фиръавннинг тушини таъбир қилиб бера олмади.
9 Шу орада фиръавннинг соқийси сўз олди:
— Бугун айбларимни эътироф этишимга тўғри келади. 10 Жаноби олийлари! Сиз бирмунча вақт олдин новвой билан мендан ғазабланиб, бизни қўриқчилар бошлиғининг уйидаги зиндонга ташлаган эдингиз. 11 Новвой билан мен бир куни кечаси туш кўрибмиз. Тушларимизнинг ўзига хос маъноси бор эди. 12 Биз билан зиндонда бир иброний йигит ҳам ётган эди. У қўриқчилар бошлиғининг хизматкори эди. Биз ўша иброний йигитга тушимизни айтганимизда, ҳар биримизнинг тушимизни таъбир қилиб берди. 13 Ҳаммаси ўша иброний йигит айтгандай бўлди. Мен олдинги мансабимга қайтдим, новвойни эса тик ўрнатилган ходага қоқишди.
14 Фиръавн Юсуфга одам юборди. Юсуф зудлик билан зиндондан чиқарилди. У соқолини олиб, кийимларини ўзгартирди–да, фиръавннинг ҳузурига келди.
15 — Ўтган кечаси мен туш кўрдим, — деб гап бошлади фиръавн Юсуфга. — Лекин ҳеч ким тушимни таъбир қилиб бера олмади. Эшитишимча, сен тушларни таъбирлай олар экансан. Шу сабабдан сени чақиртирган эдим.
16 — Жаноби олийлари, мен ўзим тушингизни таъбирлай олмайман, — деб жавоб берди Юсуф. — Тўғри жавобни сизга Худо беради.
17 Шундан кейин фиръавн Юсуфга тушини айтди:
— Тушимда Нил дарёси бўйида турган эмишман. 18 Бир пайт дарёдан еттита боқилган, семиз сигир чиқиб, қирғоқдаги ўтларни ея бошлабди. 19 Сўнгра дарёдан яна еттита сигир чиқибди. Бу сигирлар жуда ҳам хунук, ориқ экан. Бунақанги хунук сигирни бутун Миср юртида кўрмаган эдим. 20 Бир вақт ориқ, хунук сигирлар дарёдан олдин чиққан семиз сигирларни еб қўйибди. 21 Хунук сигирлар семиз сигирларни егандан кейин ҳам, улар ҳеч нарса емагандай хунуклигича қолавердилар. Шундан кейин уйғониб кетибман. 22 Сўнгра яна ухлаб қолиб, бошқа туш кўрибман. Тушимда битта буғдой поясида еттита тўлиқ, пишган бошоқ ўсган эмиш. 23 Кейин ўша пояда яна еттита бошоқ ўсиб чиқибди. Бу бошоқлар саҳро шамолида сўлиб, қовжираб, пучайиб кетган экан. 24 Бирдан пучайган бошоқлар еттита пишган, тўлиқ бошоқни ютиб юборибди! Мен тушимни сеҳргарларимга айтган эдим, лекин биронтаси ҳам маъносини айтиб бера олмади.
25 — Фиръавн жаноби олийларининг иккала тушининг маъноси ҳам бирдир, — деди Юсуф фиръавнга. — Худо нима қилмоқчи эканини фиръавнимизга аён этибди. 26 Еттита семиз сигир ва еттита тўлиқ бошоқ етти йил деганидир, буларнинг маъноси бирдир. Шу йиллари фаровонлик бўлади. 27 Еттита озғин, хунук сигир билан еттита пучайган бошоқ ҳам етти йил деганидир. Шу йиллари қаҳатчилик бўлади. 28 Фиръавн жаноблари! Айтганимдай, Худо нима қилмоқчи эканини сизга кўрсатибди. 29 Бутун Миср юртида етти йил давомида ҳосил ниҳоятда мўл бўлади. 30 Лекин шундан кейин етти йил давомида шундай даҳшатли қаҳатчилик бўладики, Мисрда олдинги фаровонлик йиллари унутилиб кетади. Қаҳатчилик юртни хароб қилади. 31 Қаҳатчилик ниҳоятда оғир бўлганидан, одамлар хотирасидан фаровонлик даври тамомила ўчиб кетади. 32 Фиръавн жаноблари икки марта туш кўрганларининг маъноси шуки, бу иш муқаррар юз беришини Худо таъкидлаяпти, Худо буни яқин орада амалга оширади. 33 Шунинг учун, фиръавн жаноблари, сиз ақл–идрокли, доно бир одамни танлаб олиб, Миср юрти устидан тайинланг. 34 Яна юрт устидан назоратчилар тайин қилинг. Ўша назоратчилар ҳосилдор етти йил давомида Миср юртидаги бутун ҳосилнинг бешдан бир қисмини олсинлар. 35 Уларга фармон беринг: фаровонлик йиллари давомида улар дон ғамлашсин, сизнинг назоратингиз остида шаҳарларда дон йиғиб, қўриқлашсин. 36 Шу йўл билан етти йил қаҳатчилик даврида озиқ–овқат бўлиши учун дон ғамланиб туради. Акс ҳолда, қаҳатчилик, шубҳасиз, юртни хароб қилади, бутун халқ ҳалок бўлади.
Юсуф Миср ҳокими бўлади
37 Юсуфнинг маслаҳати фиръавнга ҳам, унинг барча аъёнларига ҳам жуда маъқул келди. 38 Фиръавн аъёнларига: “Биз Юсуфдан бошқа Худонинг Руҳи бошқарадиган бирорта одамни топа олармидик”, деб айтди. 39 Шу боисдан Юсуфга:
— Худо буларнинг ҳаммасини сенга аён қилган экан, бу юртда энг ақл–идрокли, доно одам сенсан, — деди. 40 — Мен сени ўзимга вазир қилиб тайинлайман, бутун халқим сенинг буйруғингга итоат этади. Мен сендан фақат тахтим билан устунман, холос.
41 Фиръавн яна Юсуфга:
— Мана, сени бутун Миср юрти устидан ҳоким қилиб тайинладим, — деди. 42 Сўнг фиръавн ўзининг муҳр узугини бармоғидан чиқариб, Юсуфнинг бармоғига тақиб қўйди. У Юсуфга шоҳона либослар кийдириб, бўйнига олтин занжир тақиб қўйди. 43 Фиръавн Юсуфга ўнг қўл вазир сифатида извошини ҳам тақдим қилди. Юсуф қаерга бормасин, одамларга: “Тиз чўкинглар!” деган буйруқ бериларди. Шундай қилиб, фиръавн Юсуфни бутун Миср юрти устидан ҳоким қилди. 44 Фиръавн Юсуфга яна шундай деди:
— Фиръавн мен бўлсам ҳам, бутун Миср юртида бирон кимса сенинг ижозатингсиз ҳатто миқ этолмайди.
45 Фиръавн Юсуфга Зофнат–Паниёх деб исм қўйди ва Он шаҳри руҳонийси Пўтиферонинг қизи Осанатни олиб берди. Шундай қилиб, Юсуф бутун Миср юртида ҳоким бўлиб қолди.
46 Юсуф Миср фиръавни хизматига кирган пайтда, ўттиз ёшда эди. Юсуф фиръавн саройидан чиқиб, бутун Миср юртини кезиб чиқарди. 47 Етти йил фаровонлик даврида ер мўл–кўл ҳосил берди. 48 Шу йиллар давомида Юсуф Мисрда етиштирилган ҳосилдан бир қисмини олиб, шаҳарларда дон ғамлади. Хусусан, ҳар бир шаҳар атрофидаги далалардан ўша шаҳарга дон йиғиларди. 49 Юсуф шунчалик кўп дон ғамладики, денгиздаги қумдек кўп эди. Шунинг учун донни ўлчамай қўйди. Дон беҳисоб даражада кўп эди.
50 Қаҳатчилик йиллари бошланишидан олдин, Юсуфга хотини Осанат икки ўғил туғиб берди. 51 Юсуф: “Қайғуларимни ва отам хонадонини Худо эсимдан чиқарди”, деб тўнғич ўғлининг исмини Манаше қўйди. 52 Иккинчи ўғлининг исмини Эфрайим қўйди. “Чунки, — деди Юсуф, — мен азоб–уқубат тортган юртда Худо мени баракали қилди.”
53 Ниҳоят, ҳосилдор етти йил ҳам тугади. 54 Юсуф таъбир қилгандай, етти йиллик қаҳатчилик бошланди. Атрофдаги ҳамма юртларда дон танқис бўлиб, Миср юртидагина нон бор эди. 55 Охири, Миср юртида ҳам очарчилик бошланди. Миср халқи нон сўраб фиръавнга ёлворди. Фиръавн эса халққа: “Юсуфга боринглар, у нима деса, шуни қилинглар”, деди. 56 Қаҳатчилик кучайиб, бутун юртга ёйилгач, Юсуф ҳамма омборхоналарнинг эшикларини очиб, Мисрликларга дон сота бошлади. 57 Бутун дунё бўйлаб қаҳатчилик кучайиб борар, шунинг учун атрофдаги юртларнинг халқлари Юсуфдан дон сотиб олгани Мисрга келишарди.
